Het leven van Diane von Furstenberg leest bijna als een sprookje. Ze werd geboren als de ‘bevrijder’ van haar moeder – leggen we later uit – trouwde met een prins, kreeg kinderen, startte een eigen merk en werd wereldberoemd. En dan is ze ook nog beschermvrouw van het Vrijheidsbeeld. Verlangend naar vrijheid voor zichzelf en alle vrouwen ontwierp ze dé ultieme wikkeljurk. Vanwege het vijftigjarige bestaan ervan staat het ontwerp nu centraal in een tentoonstelling in haar geboortestad Brussel. Wij spreken daar één op één met the legendary Diane von Furstenberg.
Een ontmoeting met Diane von Furstenberg
Op uitnodiging van het Belgische merk Gimber, dat gemberdrankjes produceert, reisden we af naar de Belgische hoofdstad. Diane von Furstenberg brengt deze week namelijk een special edition Gimber-fles uit; het glas is bedrukt met prints van haar befaamde wikkeljurk. Zo is dit collectors item “wrapped in prints, like the wrap dress”, aldus de samenwerkende creatieven.
“En op de achterkant van de fles staan woorden die belangrijk zijn voor me: peace, love, harmony, strength, laughter, life”, vertelt Von Furstenberg even later. Taal is belangrijk voor de ontwerper, die niet alleen al haar dagboeken en agenda’s van de afgelopen decennia bewaarde, maar ook hoogstpersoonlijk teksten door de expo heen krabbelde.
Van die tentoonstelling, te zien in het Mode & Kant Museum in Brussel, gaat een indrukwekkend deel (genaamd ‘vrijheid’) over haar roots. Curator Nicolar Lor leidt ons rond en legt het verhaal uit: “Diane von Furstenberg gaf zichzelf en andere vrouwen met de wikkeljurk bewegingsvrijheid in alle rollen van hun bestaan. Daarom is dat een belangrijk onderdeel van de expositie; zowel haar ontwerpen als haar leven vieren vrijheid.”
In deze ‘vrijheid-hoek’ wordt de origin story vertelt van Von Furstenberg en haar moeder, een joodse verzetsstrijder die Auschwitz overleefde. Verzwakt en vermagerd (ze woog nog slechts 29 kilo) als ze was, raadden artsen haar af kinderen te krijgen. Toch werd Diane Halfin, zoals de ontwerper heette, anderhalf jaar later geboren in Brussel, als een soort wonderbaby. Toen ze als jonge vrouw New York bezocht per boot, was het Vrijheidsbeeld het eerste wat ze zag; een bevestiging dat het haar lot was vrij te zijn.
“Jaren later werd ik gevraagd beschermvrouw te worden van datzelfde Vrijheidsbeeld. Voor mij was daarmee de cirkel rond”, vertelt ze. In de tentoonstelling is daarom ook haar look te zien voor het MET Gala 2019, met als thema Camp. Ze ging als het Vrijheidsbeeld, met op de jurk een foto van zichzelf (hieronder te zien). Daarnaast toont de expo de outfit en de tas van de ontwerper waarmee ze in de beginjaren van haar merk rondreisde, om haar wikkeljurken en daarmee haar verhaal hoogstpersoonlijk aan mogelijke winkels te slijten.
Het moge duidelijk zijn: Von Furstenberg is een vrouw van de wereld. De Brusselse tentoonstelling plaatst de ontwerper later dan ook terecht in een rij designers die taboes doorbraken én het vrouwelijke lichaam bevrijdden. Zoals Coco Chanel, die vrouwen ontdeed van het korset, en Madeleine Vionnet, die jersey gebruikte om vrouwen bewegingsvrijheid te geven. Maar ook de size-inclusive ontwerpster Ester Manas, die ontwerpen maakt met veel stretch, prijkt in datzelfde rijtje, net als Sonia Rykiel, die begon met ontwerpen toen ze zwanger was omdat ze een gebreid truitje zocht waarin ze haar buik met trots kon dragen. Geen verkeerd lijstje om in te staan, dus.
Diane von Fürstenberg bij de CFDA Fashion Awards in 2022
Wikkeljurk als vrijheidssymbool voor vrouwen
Na de rondleiding spreken we één op één met Von Furstenberg, in haar lievelingshotel Hotel Amigo vlakbij het museum. We praten over haar hoogtepunten, en daarmee natuurlijk ook over de in 1973 bedachte wikkeljurk. Dit soort jurken bestonden al voordat zij haar variant bedacht – de tentoonstelling refereert onder meer naar de Griekse gedrapeerde jurk en de Japanse kimono – maar we kunnen wel stellen dat DvF, zoals ze ook genoemd wordt, inmiddels synoniem staat met de wrap dress. Naast het kenmerkende model met manchetten, kraag en wikkelstrik, vallen de prints van Von Furstenberg vaak op: grafisch en zwart-wit, gebaseerd op de natuur of op kunstwerken van bevriende kunstenaars als Dalí en Andy Warhol. Of allebei, zoals hieronder bij de jurk van Paris Hilton.
Zittend op een bank bekleed met zo’n zwart-witte printstof in een door Von Furstenberg ingerichte hotelkamer, spreekt ze over haar omvangrijke loopbaan. Die begint rond 1970. De designer groeit op in Brussel, studeert in Madrid en Geneve en ontmoet op haar achttiende prins Egon von Furstenberg. Als 23-jarige trouwt ze, waardoor ze plots een prinses wordt. Toch besluit ze – best bijzonder voor die tijd, en al helemaal voor een prinses – dat ze een eigen carrière wil. Niet lang na de bruiloft en inmiddels als jonge moeder, begint Von Furstenberg met het ontwerpen van kleding.
In gesprek met Diane von Furstenberg
Hoe kwam de eerste wikkeljurk tot stand?
“Als jonge twintiger werkte ik voor Angelo Ferretti, die stoffen bedrukte en jerseys ontwikkelde. Dat was mijn basis: die stof en de prints. In die tijd had ik al een relatie met Egon, die ik opzocht in New York. Dat vond ik geweldig! De stad was zo spannend voor mij als Europees meisje: het was toen een gevaarlijke, opwindende plek met veel kunstenaars en designers. Egon werd door veel van hen uitgenodigd en zo kwam ik in contact met bijvoorbeeld Giorgio Sant’Angelo, Stephen Burrows en Halston. Zij werkten ook met jersey. Eenmaal terug thuis en weer bij die stoffenfabriek dacht ik opeens: ik kan zelf ook dingen gaan ontwerpen met dit materiaal, en ontwikkelde een bepaald soort zijde-jersey.”
Wist je meteen dat je daarmee een wikkeljurk wilde maken?
“Nee, eerst ontwierp ik een overhemdjurk en een wikkeltop voor op een broek of rok. Die look was geïnspireerd op ballerina’s. Opeens droeg de dochter van president Nixon zo’n wikkeltop van mij op televisie – het ontwerp werd toen heel populair. Zelf stond ik in die tijd ook op de cover van Newsweek, maar dan in een overhemdjurk. Dat was echt de vestiging van mijn naam.”
Veel beroemde mensen hebben sindsdien de wikkeljurk gedragen, van prinsessen tot popsterren en politici.
“Ja, en elke keer zo anders: van een popster als Amy Winehouse tot first lady Michelle Obama die de jurk op een officiële kerstkaart van het Witte Huis droeg. Dat was zo belangrijk voor me. De eerste zwarte first lady die míjn jurk droeg!”
Kate Middleton en Paris Hilton in een Diane von Fürstenberg-wikkeljurk, allebei in 2014
Feminisme en mode
In de tentoonstelling komt het emancipatoire karakter van zowel de wikkeljurk als van Diane von Furstenberg naar voren. Zo verwijst de tentoonstellingsnaam Woman before fashion naar het idee dat vrouwen belangrijker zijn dan kleding voor DvF. Het idee dat zij ontwerpt voor alle soorten vrouwen en hun rollen – van zakenvrouw tot moeder en lover – was in de jaren zeventig behoorlijk vooruitstrevend. Zeker ook omdat de ontwerper zichzelf als boegbeeld van het merk gebruikte én al die rollen vertegenwoordigde. Daarbij was ze niet alleen een succesvolle zakenvrouw, die meer verdiende dan mannelijke evenknieën als Halston en Calvin Klein, maar ook een toegankelijke ontwerper die zelf in de winkel stond om klanten advies te geven.
Ook opvallend: in de jaren zeventig was het eigenlijk voor geëmancipeerde vrouwen logischer een broek te dragen. Toch ontwierp de feministische Von Furstenberg jurken. “Feel like a woman, wear a dress” is een bekende uitspraak van haar uit de jaren zeventig. Dat je een jurk kon dragen én je krachtig kon voelen als vrouw klinkt nu misschien achterhaald, maar was toentertijd juist vernieuwend. Haar innovatieve aard werd ook door beroemd Vogue-editor Diana Vreeland meteen herkend. Zij schreef Von Furstenberg in april 1970 een brief, die ook te zien is in de expositie. “I think your clothes are absolutely smashing”, zo schreef Vreeland. “I think the fabrics, the prints, the cut are all great. This is what we need.” Dat DvF’s ontwerpen ook 53 jaar later nog ‘nodig’ zijn, had zelfs de geweldige visionair Vreeland vast niet voorzien.
Heb je zelf een verklaring voor het nu al vijftig jaar durende succes van de DvF-wikkeljurk?
“Grappig genoeg vroeg iemand me dit vanochtend ook al. Ik besloot het aan Chat GPT te vragen.”
Von Furstenberg pakt, liggend op de bank, haar smartphone erbij en zet de AI-app aan (bekijk hier via TikTok die beelden). Ze somt op wat Chat GPT genereert als antwoord.
“De wrap dress is een tijdloos design met een simpel en flatterend design dat veel leeftijden en maten goed staat. Het is een veelzijdig ontwerp dat voor veel gelegenheden gedragen kan worden, casual en formeel. De wrap dress is comfortabel gedurende de hele dag. De jurk heeft vaak iconische prints, die persoonlijkheid en stijl aan de jurk geven. Daarbij wordt de DvF-wikkeljurk geassocieerd met women empowerment en geeft het ontwerp vrouwen zelfvertrouwen sinds hij in de jaren zeventig werd geïntroduceerd. Veel beroemdheden hebben de jurk gedragen, wat de wikkeljurk ook een boost gaf. De wikkeljurk heeft door dit alles de tand des tijds doorstaan en is al die jaren relevant gebleven.”
En klopt het, wat de robot zegt?
“Ja, het is een perfect antwoord. En kijk, Chat GPT genereert natuurlijk dit antwoord aan de hand van uitspraken die ik zelf eerder heb gedaan, dus het klopt gewoon.”
Documentaire
Waarom speelt het thema vrijheid eigenlijk zo’n grote rol in jouw leven en carrière?
“Mijn moeder was 21 jaar toen ze opgepakt werd als verzetsstrijder. Ze belandde in een concentratiekamp en overleefde dat uiteindelijk. Ze zei tegen mij: ‘God redde mij, zodat ik jou het leven kon schenken. Door jou het leven te schenken, bevrijdde jij mij weer. Jij bent mijn torch of freedom.’ Dus ik werd geboren met een symbolische vrijheidsfakkel in mijn hand. Die druk was niet per se makkelijk; mijn moeder was streng. Maar het maakte me ook sterk.”
“Vrijheid is het allerbelangrijkste in mijn leven, zéker weten. Ik ontdekte dat trouw aan jezelf zijn de beste manier is om vrij te zijn. Daarom draait mijn wikkeljurk ook helemaal om bewegingsvrijheid voor vrouwen, om comfort.”
Tot slot: je hebt zo veel gedaan en bereikt – op het gebied van mode, als voorzitter van de Council of Fashion Designers of America, maar ook met al je werk voor goede doelen. Waarop ben je het trotst?
“Moeilijk om te zeggen. Er wordt nu een documentaire over me gemaakt (die komt volgend jaar uit, red.). De regisseur is Sharmeen Obaid-Chinoy, Oscar-winnaar en de eerste vrouw van kleur die een Star Wars-film gaat regisseren. Ze overtuigde me om deze documentaire te maken, door te zeggen dat ik deuren opende voor andere vrouwen. Daar ben ik denk ik het trotst op. En natuurlijk op mijn kinderen. Het was niet makkelijk om het moederschap te combineren met mijn carrière, ik was vast geen perfecte moeder. Maar mijn kinderen zijn nu 52 en 53 en ik spreek ze allebei elke dag. Dus dan heb ik vast iets goed gedaan.”
Woman before fashion is nog tot 7 januari te bezoeken in Museum Mode & Kant in Brussel.
