Iris van Herpen creëerde een levende jurk van algen

De couturecollectie van Iris van Herpen, getiteld Sympoiesis, omarmt verschillende innovatieve materialen. Denk aan doorschijnende organza, die zo licht en ultrafijn is dat het slechts vijf gram per vierkante meter weeg. Vandaar de bijnaam ‘luchtstof’. Of, over innovatief gesproken: Iris van Herpen maakte een levende jurk van algen.

Iris van Herpen ontwerpt levende jurk van algen

Deze maand wordt opnieuw duidelijk dat kunst en wetenschap bij Iris van Herpen samenkomen. De echte pièce de résistance: een ‘levende look’, gemaakt van zo’n 125 miljoen bioluminescente algen. In de verduisterde ruimte van de show zien we hoe een kenmerkend patroon van Van Herpen – tegelijk skeletachtig en plantaardig – een levendige, blauwe gloed afgeven. Als we onder een microscoop zouden kijken, zouden we een bloeiende kolonie Pyrocystis lunula aantreffen: eencellige micro-organismen, die hun naam te danken hebben aan hun maanachtige vorm.

Voor Van Herpen, die ontwerpen heeft gegenereerd door middel van 3D-printing, kledingstukken heeft gemaakt die gevoelig zijn voor magnetische velden en exoskeletten heeft gemaakt van aluminium en houtsnijwerk, is experimenteren met materialen bijna standaard. Deze look heeft echter zelfs haar eigen verwachtingen overtroffen. Als een soort baanbrekende symbiose met een andere levensvorm.

“Het is een van de meest bijzondere processen geweest. Eigenlijk kan ik zeggen dat het de kroon spant”, zegt ze. “Het is niet alsof je een look creëert; het is alsof je iets cultiveert, koestert waar je voor moet zorgen. En dan krijg je er een band mee. Dat is echt prachtig.”

Glow in the dark

Tijdens het passen van de couturecollectie op zaterdag gaven Van Herpen en haar nieuwste medewerker, Chris Bellamy, Vogue een voorproefje van de creatie. Als een soort buitenaards tentoongesteld exemplaar hingen de jurk en de legging in een doos die zorgvuldig werd gecontroleerd met licht (precies de golflengte waar de algen zich 50 meter onder de zeespiegel bevinden) en vochtigheid, door een wolk koude stoom die zich rond de basis verzamelde.

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

jurk van algen iris van herpen — ©Courtesy of Iris van Herpen

In het daglicht was het dimensionale patroon niet verlicht, maar melkachtig wit met een spoortje blauw; een slechte vergelijking zouden glow-in-the-dark-stickers kunnen zijn, met een groenige tint. Net als mensen hebben pyrocystis lunula ‘slaap’ nodig en hebben ze hun eigen lichtcycli, net als onze circadiane ritmes. In het wild zenden ze licht uit als reactie op beweging, bijvoorbeeld als ze roofdieren opmerken. Het is nog niet bekend wie Van Herpen uitkiest om de look te dragen of hoe het model de lichtflits zal uitlokken.

Algenkwekerij

Met Van Herpen aan de ene kant van de jurk en Bellamy aan de andere, legden ze uit hoe ze in februari voor het eerst met elkaar in contact kwamen, zo’n twee jaar nadat Bellamy met zijn onderzoek in Frans-Polynesië begon. Hij reist er nog steeds heen, terwijl hij ook in Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Amsterdam werkt, waar Van Herpen is gevestigd.

Toen ze besloten om verder te gaan met het project, ging Bellamy aan de slag met de algenkwekerij. In feite is dat een kamer met gecontroleerd licht, waar de micro-organismen in zeewater groeien en elke twee weken in hoeveelheid verdubbelen. Op een gegeven moment was er zo’n 20 liter aan algen; iets meer dan een halfgevulde badkuip.

Om van een vloeibare toestand naar een vaste stof te gaan die in Van Herpens op maat gemaakte mallen kon worden geïnjecteerd, moesten de algen worden overgebracht op een voedingsgel van zeewier. Er werden er zo’n 50 getest om de juiste textuur, kleur en algehele balans te krijgen. Ook moesten de vormen worden bedekt met een beschermend membraan dat ademend is en waardoor de algen kunnen leven en gloeien.

In totaal werd dit een proces van ongeveer 35 stappen, met ondersteuning van de Universiteit van Amsterdam en het Francis Crick Instituut voor biomedisch onderzoek. Na veel vallen en opstaan, en het bevestigen van het patroon op een tweede huid van illusienetwerk, werd het resultaat ongeveer een maand geleden bereikt. “Het werkte”, zei Bellamy.

De kledingstukken worden nu opgeslagen onder nauwkeurig gecontroleerde omstandigheden, die overeenkomen met de natuurlijke omgeving van de algen. Denk aan temperatuur, licht, vochtigheid en ritme. De organismen kunnen blijven paren en zich voortplanten in de kledingvormen, waardoor de kleding steeds helderder wordt. De geur? “Je ruikt gewoon het zeewater”, aldus Bellamy.

Interdisciplinair

Het klinkt misschien als iets dat eerder in een laboratorium thuishoort dan op de catwalk. Ontwerpers die in de haute couture werken hebben het metier echter ook vaak vergeleken met een laboratorium. In het geval van Van Herpen leiden haar grenzeloze interdisciplinaire interesses en onderzoek buiten de typische contouren van draagbare materialen tot deze visionaire toepassingen, waarbij wetenschap, technologie, kunst en mode in een soort hybride toestand met elkaar botsen. “Ik denk dat dat de reden is dat ik couture maak”, zegt ze. “Om de hele taal van vakmanschap te ontwikkelen en nieuwe vormen te vinden in de tijd waarin we leven.”

Voor Bellamy is het proces eigenlijk niet anders dan wat er gebeurt met kunstmatige intelligentie, alleen vertegenwoordigt het een dieper begrip van de natuur. “Computerwetenschappers moeten leren over complexe systemen die ze niet begrijpen. De natuur is een enorm complex systeem dat we niet echt kunnen begrijpen. Dus de manier van denken over de natuur en werken met de natuur is dezelfde manier van denken als bij AI. Een deel is begrijpen en een deel is zeggen: ‘Ik weet niet hoe het gaat werken.’ Het hele atelier draait om het opbouwen van relaties, omdat we geen formule aan het bouwen zijn.”

Lange termijn

Interessant genoeg is de communicatie met bioluminescente algen direct. Ze kunnen een beetje dimmen als de omstandigheden niet ideaal zijn, zoals tijdens de Europese hittegolf van vorige week. “Ze ontwikkelen een echte persoonlijkheid en je bouwt een band met ze op. Wat als ze niet graag op de startbaan staan? “Ze kunnen het twee of drie weken alleen uithouden zonder verzorging, zonder liefde, een beetje zoals een potplant”, verzekert Bellamy. Hij breidt de metafoor uit: “We stoppen een potplant in een ruimtepak, dus we geven het een levensondersteunend systeem door alles wat we doen.”

Wat de langere termijn betreft, weet niemand wat er gaat komen. Het team ziet dit als een doorlopend experiment. Maar Bellamy zegt dat er monsters zijn die al een jaar leven en “erg gelukkig zijn.” Wat gebeurt er als ze sterven? “Dan treedt een lichte kleurverandering op”, zegt hij.

Bellamy, die Van Herpen “de Poolster van design en natuur” noemt, studeerde Biodesign aan Central Saint Martins. Daarna werd hij ingenieur en werkt hij met elektrische auto’s en recyclebare schoenen, totdat hij van gedachten veranderde. “Ik realiseerde me dat de wereld niet meer spullen nodig had en dat plastic en metalen niet zouden voldoen aan het klimaatakkoord van Parijs.” Hij vertrok naar de eilanden in de Stille Oceaan en werkte samen met een inheemse culturele opvoeder aan een lichtgevend badpak, in symbiose met de natuur.

Metafoor

“Voor mij was het heel belangrijk om kunst te studeren, omdat kunst naar de emotionele kant van dingen kijkt. En door middel van emotie kun je menselijk gedrag proberen te veranderen. Het werken met levende dingen, deze staat van levendigheid; we waarderen dit niet echt, maar mensen zouden nooit zoiets opmerkelijks als een boom kunnen creëren. Het is veel geavanceerder dan we mogelijk weten.”

Dit brengt ons terug bij de titel van de show, Sympoiesis, een neologisme gevormd uit het Griekse “sym” (samen) en “poiesis” (maken of produceren) om ecologische systemen te beschrijven die evolueren door interacties. Hier zien we wat er gebeurt als een coutureontwerper de menselijke samenwerkingsprocessen overstijgt om de complexiteit van micro-organismen te omvatten. Natuurlijk, het verlichte effect zal cool zijn, maar de levende staat is wat Van Herpen’s macro-intentie duidelijk maakt.

“Het is als een metafoor, want we moeten de aarde in leven houden om te overleven en we moeten haar beschermen. Dit is waar de collectie echt over gaat – zorgen voor wat ons leven geeft, want de oceaan is het grootste ecosysteem op de planeet.”