'The Substance geeft me een beter gevoel over ouder worden'

Dit is iets wat ik zelden hardop toegeef: elke dag word ik geteisterd door een existentiële angst. Ik begrijp niet hoe iedereen ‘gewoon’ kan rondlopen met de wetenschap dat we allemaal op de dood afstevenen; dat de tijd alleen maar verder gaat, nooit achteruit; dat uiteindelijk de zon de verschroeide aarde zal verzwelgen. Hoe dan ook: onlangs keek ik naar Coralie Fargeats meesterlijke horrorfilm The Substance en op een verdraaide manier gaf het me een beter gevoel over dit alles. De film, waarvan ik dacht dat hij mijn angst voor het ouder worden nog verder zou doen toenemen dan het al abnormale niveau, gaf me juist een goed gevoel over het hele gebeuren.

The Substance

The Substance volgt de vijftigjarige Elisabeth Sparkle (gespeeld door Demi Moore), een Hollywoodster die zich op een punt in haar carrière bevindt waarop de mannen om haar heen op zoek gaan naar een jongere vervangster. Op een gegeven moment neemt ze een neonachtige substantie die ervoor zorgt dat ze als het ware bevalt van een glinsterende, jongere versie van zichzelf: Sue (gespeeld door Margaret Qualley). Beide versies moeten om de beurt zeven dagen lang de wereld bewonen, anders riskeren ze gruwelijke bijwerkingen. Als je de film nog niet gezien hebt, kun je je wel voorstellen wat er daarna gebeurt. (Hoewel je je tegelijkertijd absoluut niet kunt voorstellen wat er daarna gebeurt.)

Elke week onze beste artikelen in je inbox? Schrijf je hier in voor de Vogue-nieuwsbrief.

De film portretteert het verouderingsproces op een extreme manier. Zo zoomt de camera in op het strakke, lichtgevende lichaam van Sue, dat weerkaatst in het licht, waardoor de mannen om haar heen als tekenfilmfiguren verbijsterd staan te staren. In vergelijking daarmee wordt Sparkle langzaam maar zeker haveloos: haar borsten hangen en haar lokken zijn broos en hard als draden.

De persoon zelf wordt volkomen irrelevant. Het draait allemaal om de biologische eigenschappen van het menselijk lichaam: om borsten en hoe rechtop ze staan, om de strakheid van de huid en om de grootte van een glimlach. (“Jammer dat haar borsten niet in het midden van haar gezicht zitten”, merkt een producer op.) Het is een erkenning dat ouder worden vooral gezien wordt als een lichamelijke zorg, terwijl het patriarchaat die zorg voortdurend levend houdt.

Absurditeit van schoonheidsnormen

In wezen neemt Fargeat de absurditeit van schoonheidsnormen en maakt ze nog extremer. De meeste vrouwen weten intellectueel wel dat hun waarde niet afneemt naarmate ze ouder worden, dat ze dezelfde persoon zijn als toen ze 22 waren, maar met meer levenservaring. Maar in The Substance vóél je het echt: waarom voelen vrouwen zich waardelozer naarmate we langer leven? Waarom is mijn waarde afhankelijk van de elasticiteit van mijn huid? Waarom zijn mannen grotendeels immuun voor zoveel van dezelfde zorgen? Deze vragen liggen voor de hand, maar dat betekent niet dat we er altijd aan denken om ze te stellen.

“Op elke leeftijd hebben we wel iets op te merken aan onszelf, waardoor we ons monsters voelen”, vertelde de Franse filmmaker eerder dit jaar aan de Britse Vogue. “Ik dacht dat, als ik iets zinvols kon creëren over deze kwesties, het ook kon dienen als een vorm van bevrijding.”

Streven naar perfectie

Fargeat heeft gelijk: ik heb ouder worden altijd gehaat, ongeacht mijn werkelijke leeftijd. Als tiener was ik doodsbang om de twintig te bereiken, het getal dat symbool stond voor het feit dat ik niet langer een tiener met een lief gezicht was. In mijn twintiger jaren herinner ik me dat ik dacht dat mijn leven voorbij zou zijn op mijn zesentwintigste. Toen ik eindelijk dertig werd, dacht ik dat ik officieel oud met een hoofdletter ‘O’ was, en dat ik nooit meer begeerlijk of aantrekkelijk zou zijn.

Je leeftijd verandert, maar de boodschap blijft hetzelfde: dat je als vrouw geen inherente waarde hebt, dat je altijd moet streven naar het onmogelijke, namelijk: perfectie. The Substance neemt die essentiële waarheid en houdt die tegen het licht, zodat je er goed naar kunt kijken. Het lijkt kluchtig, wat dan weer bevrijdend aanvoelt.

Afnemende angst

Ik betwijfel of mijn existentiële angst me ooit zal verlaten. Je kunt me er niet van overtuigen dat de tijd niet fundamenteel angstaanjagend is (misschien ga ik deze Halloween wel als kalender?). Maar ik hoop dat mijn angst om ouder te worden zal blijven afnemen. Ik denk niet dat andere vrouwen minder waardevol zijn naarmate ze ouder worden, dus waarom zou ik mezelf niet dezelfde gratie gunnen? En als je je klote voelt over ouder worden, is het de moeite waard om jezelf af te vragen: wie is daar eigenlijk bij gebaat? Want jij zelf bent het zeker niet.

Ik denk vaak aan wat de 77-jarige schrijver en muzikante Patti Smith – die ik altijd heb bewonderd – ooit zei toen ze haar gedachten over het verouderingsproces deelde: “We voelen allemaal de pijn van het ouder worden”, zei ze. “Maar wat je ervoor terugkrijgt zijn ervaringen. Ik merk dat ik mezelf beter kan uitdrukken als ik schrijf. Alle ervaringen die ik heb opgedaan als performer, als zangeres… in sommige opzichten ben ik veel beter geworden. Ik heb misschien niet meer dat bepaalde uiterlijk, maar ik voel me in mijn kracht staan.”