woke-wordt-geframed-als-een-gevaarlijke-ideologie-die-rechten-ondermijnt-terwijl-het-tegenovergestelde-waar-is-368193
©Launchmetrics/Spotlight

Ach en het ging zo goed, totdat Team Sensitivity zich met het scenario bemoeid leek te hebben. Was Sex Education drie seizoenen lang met stip de meest oprechte en leukste serie over seks en de liefde, met botsende ledematen in bed, grote verlangens, gefnuikte hoop en onuitgesproken verwachtingen – gewoon, zoals dat gaat in het leven en de liefde – met seizoen vier werd het tapijt onder het scenario weggetrokken en waren alle goede werken tenietgedaan. Toen zaten we opeens in een queer utopia. Alle letters van het lgbtqiap+-spectrum vertegenwoordigd, klein bubbeltje van louter begrip, weinig tot geen interpersoonlijke frictie, waar de kloterigheid van de echte wereld nog nauwelijks naar binnen sijpelde. En dat terwijl juist de realness en rauwheid van het leven de serie tot dan toe zo overweldigend mooi en emotioneel en grappig had gemaakt.

Woker dan woke

Zelfde verhaal bij Roald Dahl. Ik weet niet of er fans in de zaal zijn, maar een overwinning op megabully Agatha Bulstronk, het tirannieke schoolhoofd met haar ontzagwekkende postuur dat kinderen voor straf aan hun vlechten over het schoolplein slingert, voelt als een heerlijke en rechtvaardige triomf, omdat Bulstronk in Dahls beschrijving zo rotten to the core is, lelijk vanbinnen én vanbuiten. Hetzelfde geldt voor die nare heksen, met hun kromme neuzen, kale vleespet en gemene inborst. Dahl gebruikte stereotyperingen en zette de betreffende villains met grote pennenstreken op papier. Pennenstreken die mensen weleens voor het hoofd konden stoten en niet meer van deze tijd leken, dus werden woorden als ‘dik’ en ‘lelijk’ geschrapt, en kwam bij de kale, pruikdragende heksen de kanttekening dat er ‘een heleboel andere redenen zijn waarom vrouwen pruiken dragen en dat daar zeker niks mis mee is’. Guttegut.

Via deze link meld je je aan bij ons nieuwe Instagram Channel Before it’s in Vogue

‘Doorgeslagen bullshit’

Nog eentje in de irritatiezone: cancelcultuur, een hypercorrecte kramp die iedereen die een misstap begaat de maat neemt en uit de annalen der geschiedenis schrapt. En die kramp treft ook historische gebeurtenissen, kunstwerken en standbeelden, waarbij de blik van nu – vaak rücksichtslos – bepaalt wat ‘goed’ is of ‘fout’. Zwart-witdenken dat weinig ruimte voor het grijs laat, de nuance en context waarmee elk verhaal eigenlijk altijd ingekleurd is.

Woke: gaat dat even gigantisch op je wekker. Doorgeslagen bullshit – am I right?!

Eh, nee. Maar laat ik, voordat we verdergaan, eerst even afkaderen over welk ‘woke’ ik het in dit stuk heb. Ben je woke, dan betekent dat dat jij je bewust bent van ongelijkheid en onrecht in de samenleving, zoals racisme of discriminatie op basis van geslacht of gender. Probeer je actief iets aan die sociale ongelijkheid en dat onrecht te doen, dan kun je zeggen dat je deel uitmaakt van de wokebeweging. Ik weet niet of ik een kritische post belonen met een hartje zou definiëren als ‘actief’, maar je aansluiten bij een protestbeweging of je consequent op sociale media laten horen over een specifiek onderwerp wél.

Elkaar alert houden

Voor de goede orde: het woord ‘woke’ is niet nieuw. Het dook voor het eerst op in de Verenigde Staten, in een protestlied van de zwarte muzikant Huddie Ledbetter (beter bekend onder zijn artiestennaam Lead Belly) in de jaren dertig van de vorige eeuw. Daar gebruikte de Afro-Amerikaanse gemeenschap het woord om elkaar alert te houden op structureel racisme. Vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw kreeg ‘woke’ een politieke betekenis, toen burgerrechtenbewegingen in de VS, waaronder de Black Power Movement, het woord gingen gebruiken als activistische term om ook anderen op te roepen tot bewustzijn rond racisme en het daarmee gepaarde gaande onrecht. Na de eeuwwisseling deden feministen hetzelfde: zij wilden met ‘woke’ de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen aankaarten, waarna de term zich steeds verder verspreidde onder verschillende actiegroepen – uiteraard ook over de oceaan, naar landen buiten Amerika.

Ik heb het hier dus nadrukkelijk niet over de ‘wakkere’ broeders en zusters die hebben ingezien dat lizard people bij de overheid ons naaien met mind controlling desinformatie en van schandalen rond pedoseksueelmisbruik door presidenten in de kelder van een pizzatent doelbewust een doofpotaffaire maken. Die weten hoe big pharma vaccinaties met een cocktail van microchips pushen voor poen en ons opzettelijk tot zombies maken en hoe de geheime agenda van illuminati onze samenleving beïnvloedt. Dat is een ander soort woke, meer wakker op een tin foil hat-manier. Ander probleem voor een andere keer.

Ongelijkheidswoke

Ik heb het over ongelijkheidswoke. Natuurlijk denk ik weleens: je slaat door. Of: je verontwaardiging is wel heel eendimensionaal. Ofwel: misschien moet je even naar de context kijken. Of heel simpel: gáán we weer. Maar uiteindelijk zijn zulke kleine ergernissen – zie mijn voorbeelden uit het begin van dit verhaal – ondergeschikt aan the bigger picture. En dat is dit: woke gaat over mensenrechten, over het beschermen van de waardigheid van ieder mens. Je hebt mensenrechten omdat je mens bent, welk geslacht, afkomst, godsdienst of politieke overtuiging je ook hebt.

Deze dertig rechten – vastgelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, waaronder het recht op vrijheid en gelijkheid – gelden altijd en overal, voor iedereen. Al blijkt de realiteit weerbarstiger. Een verbod op discriminatie heeft dat smakeloze verschijnsel niet uitgeroeid. Het recht op privacy is volgens bigtechfirma’s een smerig wondkorstje dat je los kunt peuteren en met je vingers weg kunt knippen. En een verbod op willekeurige detentie is zelfs in ‘een beschaafd land’ als de Verenigde Staten momenteel ook van geen enkele waarde.

De Grote Oranje Baas

Juist nu is vechten voor rechten zo belangrijk. Grote delen van de Westerse wereld hebben een ruk naar conservatief rechts gemaakt – en dan zijn mensenrechten al snel het haasje. De Grote Oranje Baas in de VS pusht een conservatieve agenda die helaas zeer inspirerend werkt voor andere landen. Abortusrechten inperken? Kunnen we hier ook wel weer eens een balletje over opgooien. En al denken veel mensen dat het zo’n vaart niet zal lopen, weet dat de SGP, BBB, NSC, PVV en CDA op 9 juli van dit jaar tegen de erkenning van abortus als grondrecht in het Europees Parlement stemden.

Extra creepy als je bedenkt dat abortus in Nederland geregeld is in het Wetboek van Strafrecht; volgens artikel 296 is abortus strafbaar, maar onder bepaalde voorwaarden legaal toegestaan. We mogen ons al die ‘progressieve’ jaren lekker lui in slaap hebben laten sussen door de wetenschap dat effectief niemand vervolgd werd voor dit ‘strafbare feit’, maar het is niet ondenkbaar dat dat opeens wel gebeurt. In politieke peilingen blijken alle christelijke partijen weer bezig aan een opmars – zelfs een bloed- conservatief extreem-christelijk apparaat als de SGP (mordicus tegen abortus) peilt opeens vier zetels, waar ze eerder jarenlang rond de anderhalve zetel schommelden. Laat de SGP maar schuiven.

Conservatievere samenleving

Loonongelijkheid tussen mannen en vrouwen, de gierende opmars van een manosphere die stokoude ideeën over genderrollen verheerlijkt, verkrachtingen die nauwelijks bestraft worden omdat de aanvaller een jong van goed komaf is… Nou goed, vrouwenzaken zijn misschien mijn stokpaardje, maar er zijn meer tekenen van een conservatievere samenleving.

Flutfluencers die zonder echt te weten waar ze nu precies tegen ageren de Week van de Lentekriebels op basisscholen veroordeelden, omdat het, kort door de bocht, een kweekvijver voor trans- en homoseksuele verlangens zou zijn, voor ‘verkeerde’ gedachtes. Verre van waar natuurlijk; de week gaat juist veel over consent, over het afbakenen van je eigen grenzen én het recht op je eigen seksualiteit – plus natuurlijk over stekkertje in stopcontact (want die hor- en feromonen knallen op zeker moment hoe dan ook door ’s kinds poriën naar buiten). Juist belangrijk voor kinderen die vanuit huis geen seksuele voorlichting krijgen en misschien wel van pornette proberen te leren hoe ‘het dan wel heurt’. Goed idee.

Ook het verdwijnen van regenboogvlaggen uit de samenleving is veelzeggend. Op die regenboogvlaggen aan de gevels van bedrijven of op sociale media tijdens Pride valt veel af te dingen: puur regenboogkapitalisme, niets meer, niets minder. Bedrijven afficheren zich met een ideologie om geld te verdienen. Het is betekenisloos; de meeste bedrijven laten zich vooral leiden door de moraliteit van more money. Maar dat een hoop ondernemingen geen heil meer zien in dat regenboogkapitalisme, betekent dat er niet meer mee gecasht kan worden. De lgbtqiap+-beweging steunen is niet langer hip, en dus van geen financiële waarde. Dat is niet slechts een dipje in de trendconjunctuur, maar illustratief voor een beweging naar conservatief rechts. Amerikaanse bedrijven, waaronder verschillende multinationals, hebben onder druk van Trump diversiteitsbeleid geschrapt en die policy strekt zich ook uit naar overzeese gebieden – Nederland, onder andere.

Woke als ‘gevaarlijke ideologie’

Rechts politiek Nederland – Geert Wilders en Dilan Yesilgöz voorop – heeft woke geframed als een gevaarlijke ideologie die onze rechten ondermijnt, terwijl het tegenovergestelde waar is. Kritiek hebben op het jaarlijks terugkerende feest met racistische stereotypen wordt weggezet als een aanval op ‘onze’ tradities en het ‘recht’ daarop, maar het Sinterklaasfeest lijkt mij recht noch plicht en de boel zo tweaken dat grote groepen mensen zich niet geschoffeerd, beledigd en gekleineerd voelen eerder normaal dan nieuwerwetse woke gekkigheid. Tenzij je het een goed idee vindt om mensen een kutgevoel te geven natuurlijk.

Telkens roepen ‘dat je ook niks meer mag zeggen’ – terwijl je toch had geleerd dat je straffeloos iedereen naar hartenlust kamelenridder, geitenneuker, hoer en holtor kon noemen – getuigt niet alleen van weinig fantasie, maar het is ook niet waar. Je kunt heel veel zeggen en dat doen mensen ook – hallo GeenStijl – maar misschien is al dat ge-beledig links en rechts om afkomst, kleur, geloofsovertuiging of seksuele voorkeur domweg niet zo geestig. Opstaan tegen onrecht en pestgedrag is juist een recht. Wat betekent jouw vrijheid als die ten koste gaat van andermans vrijheid? Willen we niet dat iedereen een zekere mate van geluk en rust in zijn leven kan ervaren? Of is dat alleen voorbehouden aan de dominante groep?

Where do I sign up?

Goed, voor wie dan nu denkt: de wokebeweging, where do I sign up?, is er goed en slecht nieuws. Het slechte nieuws: woke is versplinterd. Er zijn tientallen groeperingen die zich elk afzonderlijk hard maken voor één specifieke zaak. Denk aan de feministische beweging, voorvechters van transrechten of aan de Black Lives Matter-beweging. Het goede nieuws: je kunt je eigen battle en je eigen fighter kiezen. Daarmee richt je je op een kleiner en zodoende misschien behapbaarder terrein van ongelijkheid, met overzichtelijke doelen. Het maakt de pool of filth niet minder diep – er is nog belachelijk veel werk te verzetten voordat we werkelijk van gelijke rechten, plichten en kansen voor IEDEREEN kunnen spreken – maar elke overwinning is er één. Wake up en woke up.

Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in het oktobernummer van Vogue Nederland, dat vanaf nu in de winkel ligt en hier online te bestellen is.