Binnenkijken bij Bibi van der Velden, die haar paradijselijke thuis vond in Portugal
Na een emotioneel zware periode verhuisde sieradenontwerper en beeldhouwer Bibi van der Velden naar Portugal. In een natuurreservaat nabij het magische Sintra vond ze de juiste plek voor een nieuw begin.
Bibi van der Velden hangt aan de telefoon tijdens een roadtrip met haar gezin door Spanje en Frankrijk, voordat ze terugkeren naar hun huis in Portugal. Voor de meeste gezinnen met kleine kinderen betekent dat veel geruzie op de achterbank, maar haar kids zijn echte roadtrippers en niet anders gewend, zegt ze, “die zijn helemaal happy”. Zelf was ze tot covid ook continu op pad voor werk. “Het was bijna compulsief geworden, ik ging van event naar tentoonstelling en door naar de ateliers in Thailand. De lockdown kwam voor mij daarom op een goed moment, ik wil nooit meer terug naar dat gehaaste leven.”
Van Australië naar Portugal
Bibi is inmiddels 45 jaar. Ze heeft geen issues met ouder worden, maar ze vindt het wel een gewaarwording. “Over de veertig betekent écht volwassen zijn, geen excuses meer.” Maar er is nog een reden waarom ze snel volwassen werd. In 2017 trok ze met haar man Thomas de Haas, dochter Charlie en zoon Balthazar vier maanden per camper door Australië en Nieuw-Zeeland. Skinnydippen, in slaap vallen bij een kampvuur, op het dak naar de zonsondergang kijken, zand in slaapzakken, de whole shebang.
Ze eindigden in Byron Bay, verliefd op de lokale leefwijze met veel surfen en zo veel mogelijk buiten zijn. “We wilden er blijven, maar dat werd ’m toch niet vanwege de vele slangen, giftige spinnen en haaien, geen fijne combi met twee kleine kinderen. Charlie was vijf en Balthi net twee. Toen kwam Portugal in het vizier, waar ook veel wordt gesurft en je nog the big nothing hebt; onontgonnen, mystieke plekken waar het avontuur lonkt.”
Horrorperiode
Plannen werden gesmeed, maar twee maanden na thuiskomst in Amsterdam stortte hun wereld in: bij Charlie werd leukemie geconstateerd. “Daarop volgde een twee jaar durende horrorperiode. Door de chemo en heftige behandelingen kreeg Charlie een levensgevaarlijke bacterie in haar bloed; we hebben maanden in het ziekenhuis gewoond en ze heeft wekenlang op het randje gebalanceerd.” Charlie heeft zich kranig gedragen, maar ze heeft haar portie gehad, vertelt Bibi.
“Ze kreeg bijwerking op bijwerking, waaronder hartritmestoornissen – het was dweilen met de kraan open. We hadden een geweldige oncoloog in het Prinses Máxima Centrum in Utrecht, medisch is ze heel goed geholpen, maar kinderen worden met zulk grof geweld door zo’n proces getrokken. Achteraf blijkt er vaak veel schade te zijn aangericht, fysiek maar ook emotioneel. Charlie heeft zo veel bijwerkingen, tegenslagen en pijn gehad, en zoveel trauma’s moeten verwerken.” Reden voor Bibi om samen met haar stiefvader Jan Wulf van Alkemade en andere familieleden stichting Charlie Braveheart op te richten, die zich richt op stress- en traumavrije ziekenhuiservaringen voor kinderen, of ze nu zijn opgenomen of komen voor een prik.
Het gaat inmiddels heel goed met Charlie. Bibi: “Ze is fanatiek aan het surfen, speelt gitaar, schrijft liedjes, is zeer levenslustig en fit. Een sprekend voorbeeld van haar karakter: op de eerste schooldag in Portugal deden ze met de klas een spel waarbij ieder kind iets moest vertellen over zichzelf wat wel en wat niet waar was. Waarop de anderen moesten raden wat de waarheid was. “I don’t like pizza and I had cancer“, zei Charlie. Briljant, daardoor was het meteen out in the open en geaccepteerd.” Balthi is ook supercreatief, zegt ze. “Hij maakt waanzinnige tekeningen, en kan van jongs af aan al goed observeren. Als ik een ingewikkelde oorbel droeg, rukte hij die als peuter niet uit mijn oor, maar bestudeerde ’m tot in detail.”
Als koppel zijn ze hechter uit die emotioneel zware periode gekomen, zegt ze. “Het gevaar schuilt dat je elkaar in dat lange, moeizame proces vol frustratie kwijtraakt, maar wij vonden vrij snel een groove met elkaar, mede doordat we besloten zeer proactief te zijn. We lazen het medische protocol van 370 bladzijden zodat we met artsen konden meepraten, we zijn reikimaster geworden om Charlie te kunnen begeleiden bij pijn, we deden dingen met aroma- en muziektherapie. We hebben ons ook nooit afgevraagd waarom het óns gezin moest overkomen, maar het omgedraaid: misschien juíst wel ons, omdat we zo’n sterke familieachterban hebben en Thomas en ik samen supersolid zijn.”
Pas later kwam de verwerking. “Als moeder sta je lang in totale adrenalinestand. Toen het grootste gevaar geweken was, verhuisden we naar een nieuw land en was ik bezig met zorgen dat de kinderen geïnstalleerd raakten. Ik ben nu veel emotioneler over die moeilijke periode, daar was al die tijd geen ruimte voor.” Charlies ziekte zette alles in hun leven in een totaal ander perspectief. “We wilden al een tijd in het buitenland gaan wonen, hadden behoefte aan ruimte en natuur, en zeiden tegen elkaar: zodra het kan, gaan we. We gaan onze dromen niet uitstellen.”
Het huis van Bibi van der Velden
Tijdens een weekend bij een vriendin in Portugal stuitte Bibi van der Velden op het huis van haar dromen. Een mid-century modern home, met diverse vreemde hoeken en veel grote ramen – love at first sight. Het was gebouwd door architect José Forjaz en van een kinderloos koppel geweest; twee intellectuelen, een meester in de rechten en een archeoloog, het huis stond bomvol boeken. Ze hadden het uiteindelijk nagelaten aan een stichting die educatieve projecten runt in Mozambique. “We moesten een pitch doen om het te mogen kopen. Via Zoomcalls dienden we te bewijzen dat we het beste voor hadden met het huis. Daarna volgde een lange verbouwing, werkelijk alles was aan een update toe, inclusief bedrading en leidingen. Eind mei 2019 was Charlies behandeling klaar, begin augustus zijn we verhuisd.”
Hun magische plek bevindt zich nabij Cascais in een natuurreservaat, het laatste huis aan een zandpad dat in het bos verdwijnt. Volledig omgeven door bomen is er geen zicht op buren. “Je ziet zero civilization maar wel de zee, en die geeft zo veel energie.” Het klimaat is er vochtig, “bijna Borneoachtig”. De Monte da Lua, de mysterieuze maanberg waarvan wordt gezegd dat mens en natuur er in perfecte harmonie leven en waar vaak een dikke laag mist hangt, bevindt zich nabij.
Lissabon ligt op 25 minuten rijden, net als Sintra, waar de internationale school van haar kinderen is. Madonna woonde er een tijd en reed paard in de manege om de hoek. Een beroemde Franse architect is hun buurman en inmiddels goede vriend. “Er woont hier een leuke mix van mensen, bijna allemaal met een voorheen hectisch kosmopolitisch leven die bewust voor Portugal kozen als de plek om weer te ademen. Veel surfers ook, vaak echte natuurmensen. We hebben eveneens veel Portugese vrienden, een stuk geslotener dan Nederlanders en veel bescheidener. Hoe het met mijn Portugees is? Nog niet vloeiend, maar working on it.”
Surfen in de ochtend
Hun nieuwe begin betekent niets meer uitstellen en al hun dromen naleven. “In ons oude huis in een voormalig schoolgebouw in Amsterdam-Oost experimenteerde ik al met groenten op onze daktuin, maar in Portugal heb ik pas écht een moestuin van formaat waarin ik helemaal kan losgaan, de grond is hier zó vruchtbaar. Alles groeit er: meloenen, courgettes, mais, bonen, bieten, kruiden, prei, tomaten, aardbeien – alleen dille wil maar niet lukken. Momenteel worden onze citrusbomen geteisterd door een luizenplaag. Dat betekent blaadjes eraf knippen, ijzer in de grond, heel leerzaam.”
De Land Rover uit 1978, het model waarmee ze is opgegroeid, stond al jaren op haar wishlist. Check. Ze rijdt er sinds kort elke dag in. De hond kwam er ook, rescue dog Max, een uit de kluiten gewassen labrador uit de werklijn: stoerder, sterker en sportiever dan zijn showlijnsoort.
En hun in Australië aangewakkerde surfliefde is inmiddels al twee jaar onderdeel van hun dagelijkse bestaan. “Ik ben van nature geen ochtendmens, maar dat word je hier vanzelf. Alles om je heen ontwaakt vroeg. Als de kinderen nog op één oor liggen, gaan Thomas en ik vaak samen voor een ochtendsurf. In Amsterdam ben ik zelden een sportschool ingelopen, maar ik doe nu twee keer per week yoga, trek dagelijks baantjes in het zwembad – heel meditatief – en hike en mountainbike. Dat laatste is megaspannend. Op onze elektrische mountainbikes gaan Thomas en ik de berg op, daarna gaat het hard tussen bomen door recht naar beneden over smalle paadjes, waarbij we ook over rotsblokken springen.”
Grote liefde
Ze ontmoetten elkaar op Valtifest: hij was verkleed als zebra, zij had een vogel in het haar die op haar schouder rustte. “Thomas is mijn grote liefde. Hij is vrijwel meteen bij mij ingetrokken en we hebben elkaar geen seconde meer uit het oog verloren. Wat ik het mooist aan hem vind? Thomas leert mij de wereld meer beschouwend bekijken. Hij is steady, kan met iedereen een gesprek beginnen en ziet in alles en iedereen iets moois, waar ik er vaak veel te snel en impulsief met gestrekt been inga.”
Amsterdam is zeker niet vergeten. Eén week per maand is ze hier te vinden in haar studio en galerie. Thomas gaat als CEO van de merken Bibi van der Velden en Auverture, hun platform voor high jewellery-merken, ook een week per maand. “Ik zie het als the best of both worlds, even de buzz van Amsterdam opzuigen.”
Rihanna en Carice van Houten
Thuis in Portugal zijn die buzz en mode ver weg. “Ik draag vooral baggy spijkerbroeken met shirts, kaftans, superlaidback allemaal. Iedereen geniet hier van het leven, maar showing off, uiterlijk vertoon, is totally not done. Of mijn vriendenkring mijn sieraden draagt? Gelukkig wel. Het zijn zeker mensen die juwelen waarderen, maar bezittingen zijn geen topic of conversation. Net zoals je ook niet praat over je nieuwe auto. Juwelen worden hier op een casual manier gedragen, met een gescheurde spijkerbroek bijvoorbeeld, dat vind ik zelf ook het allerleukst.”
Ja, die geweldige sieraden, laten we het daar eens over hebben. Sinds het prille begin, zestien jaar geleden, richt Bibi haar pijlen op het buitenland; de Nederlandse markt voor uitgesproken high-end jewellery was destijds nog klein. Inmiddels worden haar juwelen wereldwijd verkocht, waaronder bij het avantgardistische Dover Street Market in Londen, New York en Tokio. De VS is haar grootste afzetmarkt. Daarnaast heeft ze jaarlijks zo’n zeventig bespoke opdrachten, unieke stukken.
Onder haar beroemde fans bevindt zich Rihanna. “Heel leuk, want ze koopt haar juwelen gewoon en zit niet ingewikkeld te doen met kortingen. Ze is echt een supporter. Architect Zaha Hadid was ook een klant, ik heb speciale dingen gemaakt voor een show van Kanye West, en Carice van Houten is sinds kort ambassadeur. Die bespoke opdrachten zijn heel intiem. Zo kreeg ik ooit de vraag een verlovingsring te maken van een steen die de Holocaust had overleefd.” Ook maakte Bibi onlangs sieraden voor Beyoncé.
Scarabeevleugels en mammoettanden
Inspiratie haalt ze vaak uit de natuur. Zo verwerkt ze veertig knalgroene scarabeevleugels – in de Egyptische mythologie werd het beestje als heilig beschouwd – in de Scarab Pop Art Bunch Earrings. “Die beestjes zijn een delicatesse in Thailand. Ik koop de vleugels van een farm, anders worden ze weggegooid. In het Victoria and Albert Museum in Londen heb ik een meer dan tweehonderd jaar oude jurk gezien die was afgewerkt met honderden scarabeevleugels. Ze behouden hun kleur en blijven goed, mits je ze niet te veel met zeep wast.”
Gefossiliseerde, 60.000 jaar oude mammoettand uit Siberië is een ander bijzonder materiaal dat ze omarmd heeft. “Overigens een volkomen legaal materiaal. Het is geconserveerd gebleven in permafrost, maar door het opwarmen van de aarde en smelten van de bevroren bodem, komen er best veel tanden bloot te liggen en die moet je meteen verwerken, anders gaan ze rotten.”
Bibi probeert altijd een verhaal, een verrassingselement, humor of symboliek in haar sieraden te verwerken. Zoals bij de Mammoth Alligator Bite Earring, waarbij het beest in de oorlel lijkt te happen, of een ring uit 18-karaats roségoud met roterende mermaid’s tail. Ze is dol op technische uitdagingen als beweging. Als je bij de Horn Beetle-ring op zijn snuit drukt, gaan de vleugels heen en weer, druk je op een verborgen knopje op zijn rug, dan gaan de onderste vleugels open en komt er een lijfje van rockkristal tevoorschijn waarin drie gouden hoofdjes zijn verwerkt. “Het idee dat er voor de drager een geheim in is verstopt, vind ik amusant. Zo zitten er in mijn eigen trouwring aan de binnenkant een roze en blauwe saffier verborgen, symbolisch voor Charlie en Balthi.”
Eerste liefde
Beeldhouwen was echter haar eerste liefde. “Juwelen zijn min of meer op mijn pad gekomen, and I kind of went with it”, zegt ze. “Ik probeer nu een balans te vinden tussen beide.” Als kind bracht ze veel tijd door in de studio van haar moeder, beeldhouwer Michèle Deiters. Op haar achtste hielp ze al bij het polijsten van marmer en mocht ze kleine dingen als een leeg, opengebarsten struisvogelei in brons gieten.
Naast dat moeder en dochter tegenwoordig hun eigen werk hebben, vormen ze ook het beeldhouwduo Bibi Michèle. Hun werk heeft een geabstraheerde werkelijkheid die regelmatig met het menselijk lichaam te maken heeft. Oppervlaktes reflecteren, waardoor omgeving, licht en toeschouwer bijdragen aan de emotionele ervaring. “Ons eerste beeld samen was een heel grote tiet die we maakten voor een verzamelaar in Frankrijk. Daar kun je natuurlijk allerlei freudiaanse theorieën op loslaten.” Die tiet is onlangs overgevlogen voor een tentoonstelling in de Tayloe Piggott Gallery in Jackson Hole, Wyoming, waarvoor ze naast beelden ook een installatie hebben gemaakt waarbij vele witte albasten tietjes uit een muur kwamen. Als ze aan het werk zijn is er geen hiërarchie, geen moeder-dochterenergie. Alles wat op dat moment in een gezin speelt, houdt dan even op te bestaan.”
Pokeren met eigen zakgeld
Drie weken later bellen we nogmaals. Het gezin is inmiddels thuis van hun roadtrip, maar is de volgende alweer aan het plannen en Bibi staat al met één been in het vliegtuig voor een pyjama- slashkimonoparty in haar eigen artist in residence-suite in Hotel De L’Europe in Amsterdam. Daarna rijdt ze naar Gstaad voor drie events. Ongemerkt sluipt dat snelle ritme er weer in. “Met het verschil dat ik vóór covid zelfs geen moment had om op adem te komen, daar waak ik nu voor. Korte fases keihard knallen is heerlijk, daarna weer landen in Portugal.”
Ooit nog terug naar Nederland? “In de nabije toekomst zeker niet, er zit geen tijdslimiet op ons verblijf hier. Maar van de totale wildernis terug naar Amsterdam lijkt me moeilijk. Hoewel ik soms knettergek word om hier in Portugal ook maar íets voor elkaar te krijgen. Een voorbeeld? You name it, echt álles! Communicatie met de gemeente, zelfs de meest basale dingen als pakketjes geleverd krijgen van buiten de EU. Die houden ze vast totdat je belachelijke bedragen betaalt. Maar ach, een duik met de plank in zee, pokébowls met groente uit eigen tuin en ’s avonds een potje Regenwormen of Qwixx – ik heb de kinderen net leren pokeren met eigen zakgeld – en daarna in slaap gezoemd worden door duizenden krekels maakt alles weer goed.”
Stichting Charlie Braveheart wil zorgen voor stress- en pijnvrije ziekenhuiservaringen in kinderziekenhuizen in Nederland en België, onder andere door inzet van nieuwe methodes bij traumaverwerking. Mede-oprichter Bibi van der Velden: ‘Wij pleiten voor het toepassen van technologie waar nodig, en reiken de tools aan. Als je een kind met ernstige brandwonden bijvoorbeeld door een VR-bril naar beelden van de Noordpool laat kijken, dan daalt zijn lichaamstemperatuur, wat het wisselen van verbanden vergemakkelijkt. Ook kan muziek fungeren als medicijn.’ Kijk voor meer informatie op charliebraveheart.com.
Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in het Vogue Living.
