Prinses Diana 25 jaar overleden, waarom blijft ze ons boeien?

Net elf jaar was ik, in 1997. Ik zat bij mijn vader in de auto toen er een extra nieuwsuitzending op de radio kwam. Het ging over Prinses Diana, oftewel Lady Di, Princess of Wales, The People’s Princess. Er was een auto-ongeluk geweest en ze was waarschijnlijk overleden. Mijn vader zette de auto aan de kant, haalde even diep adem en vertelde dat dit “echt heel erg” was.

Vandaag is Prinses Diana exact 25 jaar dood – ik ben inmiddels even oud als zij was toen ze stierf – en haar overlijden schokt zowel mij als de hele wereld nog steeds. Talloze boeken, artikelen, films en documentaires zijn er over haar gemaakt. Zo toont ook Net5 vanavond de documentaire Prinses Diana, 25 jaar later. Waarom blijven we zo bezig met een prinses die een kwart eeuw geleden stierf? Een persoonlijk relaas.

Prinses Diana 25 jaar overleden

Even voor de duidelijk: dit gaat niet om mij. Het schrijven van dit artikel mag geen how can I make this about me zijn. En toch is het dat ook wel. Zonder meteen heel cynisch te worden, toch even dit: als iemands dood je raakt, zeker als diegene geen ‘echte’ bekende van je was, dan gaat die pijn vaak (ook) over jezelf. Je identificeert je met de overledene, of juist met de achterblijvers. Prinses Diana was niet mijn buurvrouw, ze was ook geen oud-klasgenoot en we hebben nooit samen geknikkerd. Toch boeit haar dood mij en velen ter wereld al 25 jaar. Om dat te begrijpen, gebruik ik toch maar mijn eigen verhaal ter illustratie.

In 1997 ging ik net naar groep acht. Ik volgde het nieuws zoals de meeste tieners dat doen: je kijkt het journaal mee met je ouders en leest soms een krant omdat dat moet van school – dat werk. Prinses Diana kende ik vooral van televisie. Ze was die blonde, knappe vrouw die het algemeen goed voor elkaar leek te hebben. Dé prins als man, een sprookjesbruiloft, geweldige kastelen om in te wonen, constant op reis, twee lieve zoontjes, fantastische kleding, goed haar. Kortom: een droomleven. Ja er was iets met een vervelende scheiding, er waren roddels over minnaars en er werden wel heel veel foto’s van haar gemaakt, maar wat er schuilging achter die vele flitsen en geweldige outfits was voor de meesten van ons toen nog compleet onduidelijk.

Het artikel gaat door onder de afbeelding.

©ANP
Prins Charles, Harry en William en Prinses Diana

Een tragisch leven in de spotlights

Inmiddels is het bekend: Diana was een verlegen meisje van adel dat een lastige jeugd had vanwege haar ouders’ scheiding. Dolblij was de onzekere tiener van negentien jaar toen prins Charles aandacht voor haar kreeg, terwijl haar populaire zus Jane eigenlijk achter hem aanzat. Dankzij The Crown (toegegeven: geen objectieve bron, maar toch) weten we dat de kroonprins eigenlijk verliefd was op Camilla. Inmiddels – wat een plot twist – zijn die twee natuurlijk gelukkig getrouwd en is zowel het koningshuis als het volk dol op Camilla, maar toentertijd was iedereen ‘Team Diana’. Totdat ze haar begonnen te zien als een needy, onzekere, manipulatieve en verwende vrouw. Ondertussen ontwikkelde The People’s Princess achter de schermen een eetprobleem en had paniekaanvallen, waar zowel Charles als zijn moeder geen boodschap aan zouden hebben.

De rol van de roddelpers en paparazzi die in Engeland heel invloedrijk zijn, is kwalijk en inmiddels ook alom bekritiseerd. Zij waren het die Diana eerst neerzetten als liefdevol, sympathiek, mooi en verzorgend, en vervolgens als een veeleisende, arrogante, jaloerse vrouw. Ze zou vreemdgaan én het door haar zou het huwelijk mislukken. Waarom de media 180 graden draaiden? Ook daarover is achteraf veel geschreven: het lijkt een combinatie van factoren en speculaties. Onderdeel van de rancune van de roddelpers is waarschijnlijk dat Diana vaak behoorlijk gesloten was.

Het overlijden op 31 augustus 1997 en haar imago nu

Begrijpelijk gedrag, snappen we nu vanwege al haar onzekerheden. Logisch ook, want wie wil er in hemelsnaam vlak na een bevalling of doop de pers te woord staan? Maar het zorgde voor wrevel met journalisten. Tegelijkertijd was Diana soms uitbundig en flirterig, een combinatie die men (of: mannen) moeilijk kan verdragen. Dat zie je ook bij Catherine en Meghan, die om de beurt als koud en dan weer extravagant, of als te ‘perfect’ of juist te gewoon – als er oude foto’s opduiken – worden afgeschilderd. Vrouwen moeten degelijk, sympathiek en gehoorzaam zijn – zeker volgens conservatief Engeland – maar ook weer niet gesloten en (te) sexy of zelfverzekerd. Het is het eeuwenoude narratief van de elegante prinses die haar prins trouw moet blijven. En als het publiek denkt dat ze dat niet doet, kan dat karaktermoord in de pers betekenen. Of in Diana’s geval: een echte dood, opgejaagd door paparazzi.

Die tragische dood, een auto-ongeluk in een Parijse tunnel, was een plotselinge klap – letterlijk en figuurlijk. Inmiddels kunnen we inzien dat de stemmingmakerij opborrelde tot een noodlottig einde, met de kennis van nu. Toen ik als jonge tiener met mijn vader in de auto zat en het nieuws hoorde, was het echt een donderslag bij heldere hemel. De week die volgde was er één van internationale rouw. Er was een bloemenzee, eindeloze fragmenten op televisie van Diana’s leven en de onuitstaanbaar verdrietige beelden van William en Harry.

Mijn moeder huilde bij de begrafenis, vooral bij Elton Johns vertolking van Candle in the Wind, een lied dat in de eerste versie trouwens ging over de al even tragische Marilyn Monroe. We kochten het singeltje – ja dat deed men toen – en ze huilde elke keer dat we het hoorden. Ik vond dat wat overdreven, maar begrijp het nu.

Haar lijden is dat van ons

Inmiddels ben ik zelf moeder van twee zoontjes en huil ik elke keer als ik de beelden zie van Harry en William achter de kist van hun moeder aan, zonder een liefdevolle arm om hun schouder van Charles (wie was er nou de koude kikker in dat huwelijk?). Er komen tranen als ik Harry zie met zijn twee kinderen, zijn dochter vernoemd naar zijn moeder, of filmpjes van een nog vrolijke Diana. Als ik eerlijk ben, huil ik omdat een deel van mij zich met haar identificeert.

Nee ik ben nooit opgejaagd door de pers, heb geen ongelukkig huwelijk en zal nooit ervaren hoe opgesloten Diana zich voelde in die gouden Engelse kooi. Maar ik ben wel een vrouw die – net als velen – de gevoelens kent van het zijn van een onzekere tiener, of een bedrogen vrouw, of een jonge moeder. Ik ben nu net zo oud als zij toen ze de dood in werd gejaagd en mijn hart doet pijn als ik eraan denk dat haar (of in dit geval eigenlijk mijn) zoontjes door zouden moeten zonder hun moeder. Dus om de eerste vraag in dit artikel te beantwoorden, waarom Diana’s dood ons nog zo bezighoudt: het gaat om ons. Dat collectieve rouwen is mijns inziens een projectie van ons eigen leven op dat van haar.

Niet omdat we hetzelfde meemaken, maar juist 0mdat dat het geval zou kunnen zijn. Daarbij speelt in Engeland mee dat er ook wel wat berouw is over hoe vreselijk oneerlijk de publieke opinie, gevoed door de pers, was de laatste jaren van Diana’s leven. (Aangevuld met een besef dat wellicht hetzelfde Meghan wordt aangedaan.) En daarmee is de People’s Princess weer wat ze in het begin van haar populariteit ook was: one of the people. En die onsterfelijkheid is even mooi als tragisch.