Kunnen machines denken? Het is een vraag die wiskundige Alan Turing voor het eerst stelde in 1950 en die de hoeksteen werd van zijn experiment, bekend als de Turingtest, waarbij een mens en een machine voor hetzelfde dilemma worden gesteld. Als de machine menselijk gedrag kon imiteren, werd hij als intelligent beschouwd, iets waarvan Turing voorspelde dat het in de komende decennia steeds vaker zou gebeuren. Maar kan AI en daarbij ChatGPT onze nieuwe therapeut worden?
AI en ChatGPT als therapeut
Hij hoefde niet lang te wachten: in de jaren zestig liet MIT-professor Joseph Weizenbaum de wereld kennismaken met Eliza, de eerste chatbot en een voorloper van de moderne AI. Eliza was geprogrammeerd om een psychotherapeut te imiteren. Maar Turing’s vraag voelt vandaag de dag actueler dan ooit, nu we ons bevinden op een verontrustend kruispunt: technologie ontwikkelt zich razendsnel en dringt door in alle aspecten van ons leven, terwijl de vangrails nog ontbreken om die ontwikkeling in goede banen te leiden.
Elke week onze beste artikelen in je inbox? Schrijf je hier in voor de Vogue-nieuwsbrief.
In 2025 is de oorspronkelijke vraag van Turing echter geëvolueerd naar iets anders: kunnen machines gevoelens voelen of begrijpen? Want nu steeds meer mensen zich tot AI en ChatGPT wenden in plaats van tot een menselijke therapeut, vragen we ze precies dat te doen.
De technologie heeft een lange weg afgelegd sinds Eliza. Nu heb je opties zoals Pi, dat zichzelf aankondigt als “je persoonlijke AI, ontworpen om ondersteunend en slim te zijn en altijd voor je klaar te staan”. Of Replika, “die er altijd is om te luisteren en te praten”. Er zijn ook Woebot, Earkick, Wysa en Therabot; de lijst gaat maar door als je gewoon op zoek bent naar iemand of iets om mee te praten. Sommige van deze chatbots zijn ontwikkeld met de hulp van professionals uit de geestelijke gezondheidszorg en andere niet, en het is moeilijk voor de gemiddelde cliënt om te onderscheiden welke welke is.
De redenen
Een van de redenen waarom meer mensen zich tot AI wenden voor geestelijke gezondheidszorg is de kostprijs; sessies met een menselijke therapeut (virtueel of persoonlijk) kunnen prijzig zijn en worden vaak niet gedekt door de verzekering of het kost veel moeite het geld terug te krijgen. Daardoor heeft de jongere generaties een echte therapeut ingeruild voor een robot.
En dan is er nog het stigma rond het zoeken naar geestelijke gezondheidszorg. “Veel families, of het nu door cultuur of religie komt of gewoon door ingesleten overtuigingen, geven stigmatiserende opvattingen over therapie en geestelijke gezondheid door van generatie op generatie”, zegt Brigid Donahue, erkend klinisch maatschappelijk werker en EMDR-therapeut in LA. En dan hebben we het nog niet eens over de enorme wachttijden voor een therapeut in Nederland.
En dan is er nog het gemak: Deze nieuwe golf van hulpmiddelen voor geestelijke gezondheid is beschikbaar volgens jouw agenda. (Dat is zelfs de slogan van Woebot.) “Je AI-therapeut zal nooit op vakantie gaan, nooit afbellen of een sessie annuleren”, zegt Vienna Pharaon, een huwelijks- en gezinstherapeut en auteur van The Origins of You. “Ze zijn 24/7 beschikbaar. Het creëert een perfecte ervaring waarin je nooit teleurgesteld wordt. Maar de waarheid is dat je niet geneest door perfectie.”
