Mode is altijd een spiegel van de tijd geweest, maar soms wordt die spiegel een megafoon. We leven nu opnieuw in zo’n moment. Terwijl politieke polarisatie wereldwijd toeneemt, grijpen ontwerpers, modellen en zelfs streetstyle-gangers hun kleding aan als strijdmiddel. De catwalk is weer een plek voor protest, de straat een levend billboard voor standpunten. Wat zegt het over onze tijd dat kleding opnieuw wordt ingezet als protestmiddel? En is dat activisme oprecht, of vooral een stijlkeuze?
Politiek in de mode door de decennia
Het is een terugkeer die niet uit het niets komt: de geschiedenis leert ons dat mode altijd reageert op maatschappelijk rumoer. In de jaren zestig en zeventig kwamen jongeren massaal in opstand tegen oorlog en ongelijkheid. Mode werd hun wapen: de hippiebeweging omarmde tie-dye, bloemenkransen en wijde broeken als visuele vertaling van vrede en vrijheid. In datzelfde tijdperk gebruikte de Black Panther-beweging kleding als politiek uniform. Hun zwarte baretten, leren jassen en strakke broeken straalden kracht en eenheid uit.
De punkexplosie van de jaren zeventig en tachtig gaf het protest een rauw randje. Vivienne Westwood zette anarchiesymbolen en provocerende slogans op T-shirts. Dit deed zij niet als marketinggimmick maar als pure maatschappijkritiek.
De jaren tachtig en negentig schreeuwden op een andere manier. Tijdens de aidscrisis werden T-shirts met slogans een krachtig wapen, gedragen door ontwerpers, beroemdheden, modellen én demonstranten. Ontwerpster Katharine Hamnett drukte statements als Choose Life en Save the World in grote blokletters op de shirts. Mode was luid, zichtbaar en onmiskenbaar politiek.
Subtieler activisme
Daarna volgde een dip: activisme werd subtieler, meer verborgen in subculturen dan op de grote catwalks. Politieke statements bestonden wel – denk aan de felle anti-bontcampagnes van PETA, de bewustzijnslinten voor aids en borstkanker en de vroege eco-fashion-initiatieven. Of aan protestgroep Pussy Riot, die met hun felgekleurde balaclava’s een herkenbaar beeld neerzetten. Maar de mode hiervan resoneerde vooral binnen activistische en alternatieve kringen. We zagen het niet terug in het mainstream straatbeeld.
