Vrijuit van Iris de Graaf is al maanden een bestseller. Dat wekte de nieuwsgierigheid van de Vogue Boekenclub; deze editie lezen we dan ook met ons panel en jullie, alle lezers, het boek Vrijuit. Hieronder lees je de recensies van het panel van de Vogue Boekenclub én van de lezer die de Kobo e-reader hiermee wint. Lees snel door.
‘Vrijuit’ van Iris de Graaf
Met de Vogue Boekenclub lezen we elke editie een boek dat ons iets leert, inspireert en/of informeert. Door onze liefde voor boeken te delen, willen we een gesprek op gang brengen. Een boek lezen kan een heerlijke, individuele ervaring zijn – de ultieme vorm van escapisme – maar het is ook waardevol om erover te praten. Door te delen wat je van een boek vond en te lezen hoe anderen het hebben ervaren, wordt de leeservaring nog rijker. Daarom vragen we elke editie van de Vogue Boekenclub een panel van journalisten, schrijvers, acteurs, ontwerpers en andere creatievelingen om hun recensie van het gekozen boek.
Deze editie kozen we een boek dat dus al maanden een hit is: Vrijuit van Iris de Graaf. Deze bestseller kozen we niet helemaal toevallig in mei, in de maand dat we in Nederland vierden 80 jaar geleden bevrijd te zijn. Vrijuit is namelijk een ode aan vrijheid, of althans: het vertelt wat het betekent om niet in vrijheid te leven en werken. Lees hieronder ons interview met Iris de Graaf én daaronder de recensies van het panel van de Vogue Boekenclub.
“In Vrijuit weet Iris de Graaf feilloos de paradox te vangen die zovelen herkennen die ooit in Rusland woonden of werkten: de diepe fascinatie voor de cultuur en taal, en tegelijk de constante, onderhuidse spanning van een staat die altijd meekijkt. De voortdurende adrenaline, waakzaamheid, subtiele intimidatie en het langzaam binnensluipende wantrouwen. Het is pijnlijk herkenbaar voor iedereen die ooit van binnenuit met Rusland te maken had. De passage waarin haar vliegtuig opstijgt, terwijl ze afscheid neemt van een land dat ze liefheeft maar niet langer kan vertrouwen, bezorgde me tranen in de ogen. Zoveel in dit boek is schrijnend herkenbaar.
Toen ik zelf in Rusland een documentaire maakte over een presidentskandidaat, vonden mijn Nederlandse collega’s dat ik paranoïde was omdat ik liever geen gevoelige informatie over onze verplaatsingen via een app wilde delen. Maar in Rusland kun je maar beter al je overlevingsmechanismen activeren ter zelfbescherming. Iris neemt ons mee in de rollercoaster waarin zij als journalist terechtkwam in een land dat niet alleen de grootste oorlog in Europa sinds lange tijd begon met Oekraïne, maar ook intern een oorlog voerde tegen de rechten en vrijheden van de eigen burgers. Vrijuit is een intiem, moedig verslag van een verscheurde liefde – eerlijk, melancholisch en hartverscheurend menselijk.”
Diek Pothoven, ontwerper en mede-oprichter van Martan
“Ik vind het heel knap hoe Iris de Russische situatie op een indrukwekkende en persoonlijke manier van vele kanten belicht. De quote van een boekhandelaar in Moskou – ‘1984 van George Orwell staat al maanden op nummer 1 van de bestverkochte boeken, dan weet je wel hoe wij Russen ons voelen’ – raakte me diep. Het is zowel verdrietig als hoopvol en belicht perfect de dagelijkse realiteit die Iris door het hele boek heen schetst. De verhalen over hoe Russen, ondanks strenge censuur, vreedzaam protesteren zijn aangrijpend en waardevol. Zelfs als je goed op de hoogte bent van de situatie, biedt dit boek nieuwe inzichten en verrassende perspectieven.”
Gisele Azad, Vogue-columnist en creatief consultant
“Iris nam me meteen mee vanaf de eerste bladzijde. Al na een paar zinnen was ik geraakt door hoe een jonge vrouw van ongeveer mijn leeftijd haar liefde voor journalistiek weet te combineren met haar gevoel voor cultuur en identiteit – iets waar ik zelf ook veel over nadenk en mee kan worstelen. Iris loopt niet weg voor lastige situaties, maar blijft juist staan, ook als het spannend of moeilijk wordt.
Wat me vooral trof, is hoe haar familie, opvoeding en persoonlijke geschiedenis zo verweven zijn met het land waarin ze werkt. Dat raakte me. Daardoor voelt haar verhaal echt en dichtbij. Door haar verhaal te lezen, haar kracht, raakte ik enorm geïnspireerd: dat liefde voor je land altijd mag en kan blijven bestaan, ook als er dingen gebeuren waar je zelf niet achter staat. Ik denk dat iedereen zich ergens in haar verhaal kan herkennen – en juist dat maakt het zo bijzonder.”
Naz Amin Kawan, mode-ondernemer en oprichter van 2050
“Vrijuit van Iris de Graaf leest als een liefdevolle ode aan haar oma: een persoonlijke, ontroerende zoektocht naar afkomst en identiteit. Wat dit boek bijzonder maakt, is hoe Iris haar werk als journalist weet te verweven met haar persoonlijke geschiedenis. Door haar verblijf in Rusland en Oekraïne vindt ze onverwacht een manier om dichter bij haar roots te komen. Die combinatie van het professionele en het persoonlijke maakt het verhaal extra krachtig. Het generatiegebonden trauma dat ze blootlegt, is herkenbaar en confronterend: hoe het stilzwijgen van eerdere generaties diepe sporen nalaat bij de volgende.
Het is een eerlijk en moedig boek, dat laat zien hoe helend het kan zijn om je geschiedenis onder ogen te komen en daar eindelijk vrijuit over te spreken. Mijn gedachten na het lezen van het boek: vrijheid schuilt in moed en brengt verantwoordelijkheid met zich mee. Juist in tijden waarin we ons realiseren dat vrijheid niet vanzelfsprekend is, wordt het des te belangrijker om je stem te laten horen en je uit te spreken tegen onrecht.
“Vanaf de eerste pagina van Vrijuit werd ik meegesleept door Iris de Graafs indringende reflectie op het Rusland van de afgelopen jaren – een land waar het woord “oorlog” verboden is, waar de veiligheidsdiensten elke kritische stem het zwijgen opleggen en waar haar journalistieke vrijheid steeds verder onder druk kwam te staan. De toon is oprecht, de stijl soepel en beeldend; ik wilde voortdurend doorlezen. Knap hoe De Graaf moeiteloos politieke ontwikkelingen verweeft met persoonlijke gedachten, gevoelens en ervaringen.
Ze beschrijft niet alleen de dagelijkse realiteit van censuur en de constante dreiging die haar werk omringde, maar deelt ook haar persoonlijke band met Rusland – het geboorteland van haar oma. Zo biedt ze niet alleen een helder inzicht in het Russische systeem, maar ook in de ethische dilemma’s waarmee journalisten in autoritaire regimes worden geconfronteerd. De innerlijke verscheurdheid van de auteur is voelbaar en kruipt onder je huid, maar wordt nergens pathetisch.”
Ginny Ranu, ondernemer en columnist
“In een tijdperk waarin mensen de overheid en de media wantrouwen, schetst Vrijuit van Iris de Graaf op indringende wijze de mens achter het nieuws. Goede journalistiek wordt immers bedreven door individuen die kostbare tijd investeren om échte verhalen te vertellen. Sommigen zetten daarvoor zelfs hun vrijheid én hun leven op het spel. De adrenaline die jarenlang door Iris’ lichaam moet hebben gestroomd, weet ze goed te vertalen naar haar schrijfstijl – wat ik erg prettig vond. Bovendien blijft het toegankelijk voor iedere lezer, dankzij haar beeldende taalgebruik en heldere zinsconstructies.
Hoewel dit het echte leven van De Graaf is, leest het boek op bepaalde momenten als een internationale politieke thriller. Alleen: dit ís de realiteit – háár realiteit. Een rauw en krachtig geschreven boek, met de dringende boodschap dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Voor niemand.”
Tahrim Ramdjan, Verslaggever en coördinator opinie Het Parool
“Ik vond Vrijuit van Iris de Graaf een bijzonder boek om te lezen. Niet alleen omdat het een waardevol inkijkje biedt in het leven van een correspondent – iets wat ik als journalist ontzettend interessant vind – maar ook omdat Iris op indrukwekkende wijze haar persoonlijke band met Rusland weet te verwoorden. Ze wisselt beschrijvingen van haar journalistieke werk in zowel het vooroorlogse als het huidige Rusland af met het verhaal van haar Russische oma, door wie ze zich diep verbonden voelt met het land.
Openhartig en dapper vertelt ze over de offers die haar werk vraagt, onder andere in haar relatie. Zeker na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne dringen mensen om haar heen erop aan niet terug te keren naar dat gevaarlijke, beklemmende land – en toch doet ze dat. Dat ze vervolgens met een list geëvacueerd wordt, leest als een thriller. Mede daarom zal dit boek me nog lang bijblijven. Absoluut een aanrader.”
Sara Joëlle Baars, politicoloog en oprichter van politieke meme-accounts
“Als politicoloog weet ik hoe ontoegankelijk politieke boeken soms kunnen zijn. Wat ik zo waardeer aan Vrijuit van Iris de Graaf, is juist de helderheid en toegankelijkheid. De Graaf schrijft uitnodigend en verweeft persoonlijke verhalen op een manier die raakt én informeert. In een tijd van desinformatie en post-truth politics zijn dit soort stemmen onmisbaar.
Tijdens het lezen moest ik vaak denken aan Free van Lea Ypi, waarin zij haar jeugd in communistisch Albanië beschrijft. Ypi gebruikt subtiele symboliek en metaforen om het politieke systeem tastbaar te maken. Ze vertelt hoe ze als tiener andere jongeren in Athene ontmoette, die verbaasd waren dat ze Mickey Mouse niet kende, terwijl zij op haar beurt niet begreep dat zij niets wisten over Hera. De Graaf beschrijft haar eerste keer in Moskou als een bezoek aan ‘Disneyland’ – een krachtig beeld, maar zonder verdere reflectie blijft die vergelijking oppervlakkig. Disneyland als symbool van hyperkapitalisme biedt juist een kans om dieper te graven. In zulke fricties kan veel betekenis schuilgaan, en dat blijft hier helaas onbenut.”
Marloe Boon, winnaar van de Kobo e-reader
“Vrijuit van Iris de Graaf biedt een inkijkje in de wereld achter die paar minuten op het journaal en de analyses in talkshows en podcasts. Fijn ook om de vele nuances rondom deze oorlog te lezen. De fragmenten over oma Katja stopten halverwege het boek – dat vond ik jammer. Juist die persoonlijke touch en afwisseling maakten dat het boek zo prettig las. Ontzettend verdrietig dat haar droombaan zo moest eindigen (en helaas niet alleen die).”
